سرفصل هاي حسابداري جهت ارائه
قسمت سوم
گردآورنده: دکتر ابراهيم صنعت پور
تجزیه و تحلیل افقی صورتهای مالی اساسی :
در این روش یک سال مالی را به عنوان سال پایه در نظر گرفته و سال های مالی بعد را نسبت به سال پایه مورد سنجش و ارزیابی قرار می دهند . از این تجزیه و تحلیل برای افزایش یا کاهش هر یک از اقلام صورت های مالی نسبت به سال پایه استفاده می کنند.
تجزیه وتحلیل عمودی صورتهای مالی اساسی :
دراین روش یکی از اقلام صورتهای مالی را به عنوان اقلام مهم در نظرگرفته و سایراقلام را نسبت به این قلم مهم مورد سنجش و ارزیابی قرار می دهند.مثلاً فروش را به عنوان اقلام مهم در نظرگرفته ودارایی ها- بدهی ها- سرمایه- درآمد وهزینه را نسبت به فروش موردسنجش و ارزیابی قرار می دهدو نام دیگر این تجزیه و تحلیل؛ تجزیه و تحلیل درونی گفته می شود.
نقاط قوت تجزیه وتحلیل صورتهای مالی اساسی :
۱- معیاری برای شناخت شرکتها و موسسات و تحقق اهداف آنها است.
۲- به عنوان ابزاری برای پیش بینی آینده استفاده می شود .
۳- معیاری برای ارزیابی عملکرد و کارایی و اثربخش واحد انتفاعی
۴- اطلاعات مورد نیاز مدیران را برای برنامه ریزی و تصمیم گیری فراهم می کند.
۵- معیار مناسبی برای ارزیابی دارایی ها و پروژه های سرمایه گذاری است.
۶- معیار مناسب برای کنترل ریسک عملیاتی – مالی و ورشکستگی مد نظراست.
نقاط ضعف تجزیه وتحلیل صورتهای مالی اساسی :
۱- نیازمند دانش فنی و تجربه متعارف می باشد برای افراد غیر مختصص قابل استفاده نیست .
۲- تغییرات محیطی را در نظر نمی گیرد .
۳- در زمان تورم بعلت فاصله زیاد بهای تمام شده و ارزش جاری قابل استفاده نیست .
۴- بعلت اینکه تهیه صورتهای مالی نیازمند تجربه و توانایی لازم می باشد ممکن است قضاوت شخصی و یا دستکاری صورتهای مالی صورت پذیرد.
تفاوت اهداف و وظایف سازمانهای دولتی با موسسات بازرگانی
برخلاف موسسات بازرگانی که هدف اصلی آنها تحصیل سود است منظور اصلی از تاسیس سازمانهای دولتی ارائه خدمات و کالا به مردم جهت رفع نیازهای اساسی آنها، افزایش رفاه اجتماعی، تامین ثبات اقتصادی و مالی کشور، ایجاد انگیزه برای فعالیتهای بخش خصوصی، انجام وظایف ناشی از حاکمیت و تصدی دولت و نیل به اهداف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی است.
تفاوت مبانی حسابداری دولتی با حسابداری بازرگانی
برخلاف حسابداری بازرگانی که برای ثبت فعالیتهای مالی معمولا از مبنای حسابداری تعهدی کامل استفاده می شود، در حسابداری دولتی از مبنای حسابداری نقدی و سایر مبانی حسابداری متناسب با نوع فعالیتهای مالی هر سازمان دولتی یا حساب مستقل استفاده می شود.
ثبت سند حسابداری خرید و فروش از پرکاربردترین اسناد در حسابداری می باشند و در سازمان هایی که محصول یا خدمات ارایه می دهند از این اسناد استفاده های زیادی می شود.
حساب خرید چیست ؟
حساب خرید حسابی است که بهای کالاهای خریداری شده در یک دوره مالی اعم از خرید نقد یا نسیه در آن ثبت می گردد و در واقع با خرید کالا ثبت بدهکار می گردد.
حساب خرید یک حساب با ماهیت بدهکار می باشد که با ثبت بدهکار افزایش و با ثبت بستانکار کاهش خواهد یافت.
حساب فروش چیست؟
موسسات بازرگانی با فروش کالای خود درآمد کسب می کنند که درآمد حاصله در حساب فروش یا فروش کالا ثبت می شود و حساب فروش حسابی است که معادل قیمت فروش کالاهایی که در طول دوره مالی به طور نقد یا نسیه به فروش می رسند بستانکار می شود.
حساب فروش ماهیت بستانکار داشته و باثبت بستانکار افزاش یافته و با ثبت بدهکار کاهش می یابد.
مفهوم حسابداری موجودی کالا
آنچه در ابتدای امر از اصطلاح موجودی مواد و کالا به ذهن متبادر می شود عبارت است از موجودی هایی که به منظور فروش در یک واحد تجاری نگهداری می شود .
این برداشت ممکن است در مورد فروشگاه ها و تجارتخانه ها درست باشد ؛ اما تعریف جامعی نیست .زیرا موجودی های یک واحد تولیدی تنها شامل کالاهای ساخته شده و آماده برای فروش نیست . بلکه موجودی مواد خام و کالاهای در جریان ساخت را نیز در بر می گیرد .
بنابراین می توان موجودی مواد و کالا را به صورت زیر تعریف نمود:
موجودی مواد و کالا عبارت است از اقلامی از دارائی های مشهود متعلق به شرکت که برای فروش در جریان عادی فعالیت های شرکت نگهداری می شود یا در تولید کالاها و حدماتی به همین منظور مورد استفاده قرار می گیرد.
به طور دقیق تر موجودی مواد و کالا به دارائیهایی اطلاق می شود که :
الف) برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می شود ،
ب) به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرایند تولید قرار دارد ،
ج) به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات ، خریداری شده و نگهداری می شود .
د) ماهیت مصرفی دارد و به طور غیرمستقیم در جهت فعالیت واحد تجاری مصرف می شود .
موجودی مواد و کالا یکی از اقلام دارائی جاری شرکت تلقی می شود ؛
زیرا انتظار می رود طی یک سال مالی یا یک چرخه عملیات ، هر کدام طولانی تر باشد ، به فروش رود یا مصرف شود .
سیستم های نگهداری موجودی کالا
- موجودی کالا سیستم ادواری
سیستم ادواری در اغلب واحدهای تجاری که کالاهای نسبتن با قیمت پایین می فروشند مورد استفاده قرار می گیرد بطور مثال فروشگاه ها و ابزار فروشی هایی که اقلام ریز و با قیمت کم ارایه می کنند و نمی توانند از بارکدخوان استفاده نمایند از روش سیستم ادواری استفاده می نمایند زیرا هزینه نگهداری اطلاعات ریز فروش این محصولات بیشتر از سود بدست آمده از فروش آن محصول می باشد این واحدهای تجاری سالی یکبار به شمارش فیزیکی موجودی کالا خود می نمایند .
اطلاعات بدست آمده از شمارش را می توانند در صورتهای مالی خود نیز بکار گیرند در واحدهای کوچک بیشتر مالک یا کارشناس فروش کنترل موجودی کالا را انجام می دهد، قابل توجه است که در حال حاضر با وجود سیستم های حسابداری که مختص این واحدهای کوچک است و با قیمت بسیار کمی هم قابل تهیه است دیگر حتی این واحدهای کوچک نیز برای موجودی کالای خود به روش دایمی روی آورده اند زیرا درسیستم ادواری امکان کنترل لحظه به لحظه وجود ندارد و همین موضوع باعث شده استفاده از سیستم ادواری به مرور زمان کمرنگ و کمرنگ تر می شود.
- اهم روش‌های مختلف ارزیابی ادواری موجودی‌ها عبارتند از:
- اولين صادره از اولين وارده (FIFO)
- اولين صادره از آخرين وارده، (LIFO)
- ميانگين موزون،
- شناسايي ويژه،
روش FIFO
در این روش فرض بر این است که کالا به همان ترتیبی که خریداری شده است فروخته و یا حواله می‌شود به عبارت دیگر کالا یا موادی که ابتدا خریداری شده است ابتدا به فروش و مصرف میرسدfirst In First Out.
روش LIFO
در این روش (که مختصر عبارت Last In First Out یا اولین صادره از آخرین وارده است ) بر عکس روش FIFO فرض می‌شود که کالاها به ترتیب از آخرین خرید، حواله می‌شود.
ميانگيـن مـوزون
عـبارت از محاسـبه بهاي تمام شده موجودي مواد و کالا براساس اعمال بهـاي متوسـط در مـورد واحـد موجـودي اسـت . ميانگين موزون از تقسيم مجموع بهاي تمـام شـده واحدهاي موجودي به مجموع تعداد واحدهاي آن موجودي محاسبه مي‌گردد و مـي‌تـوان از طـريق محاسـبه دايمي (ميانگين موزون متحرک ) يا محاسبه ادواري (ميانگين موزون سالانه، شش ماهه و...) به آن دست يافت.
شناسـايي ويژه
روشي است که در آن مخارج مختص هر يک از اقلام موجودي به آن قلم اختصـاص مـييـابد. ايـن روش براي اقلامي مناسب است که صرفنظر از فرايند خريد يا توليد قابل تشخيص هستند. اما کاربرد اين روش در مواردي که اقلام متعددي از موجودي مواد و کالا از يکديگر قابل تفکيک نباشند، مناسب نيست.
- موجودی کالا سیستم دایمی
سیستم دایمی به واحدهای تجاری این امکان را می دهد تا اطلاعات کاملتر و دقیق تر حتی لحظه ای در اختیار مالکان واحدهای تجاری قرار گیرد به همین منظور از دیرباز اغلب واحدهایی که کالای باارزش و گران قیمت را بفروش می رساندند از این روش استفاده می نمودند باید خاطر نشان کرد که این سیستم پرهزینه می باشد اما واحدهای تجاری بزرگ که کالاهای باارزش می فروشند بدلیل جلوگیری از کسری در موجودی و مشخص شدن لحظه ای موجودی استفاده از این روش برای این واحدها مرقوم به صرفه است.
با سیستم دایمی از سیستم کاغذی و دستی خرید و فروش و همینطور شمارش های فیزیکی که در روش ادواری بسیار آزار دهنده بود خبری نیست زیرا ورود و خروج کالا و محصول را می توان با دقت بالاتری کنترل نمود و در زمان کمتری گزارش موجودی کالا را تهیه و در صورتهای مالی واحد تجاری استفاده نمود و همینطور فقط یکبار در سال نیاز به شمارش فیزیکی می باشد که موجب می شود از صحت موجودی کالا و برابری آن با مانده کالایی که طبق اسناد در دفاتر ثبت گردیده اطمینان حاصل نمود.
اسناد تجاری
سند تجاری در قانون تجارت ایران تعریف نشده است. اما در مفهوم عام و کلی می‌توان گفت هر سندی که در تجارت و در روابط بازرگانی به‌کار برود، می‌تواند یک نوع سند تجاری باشد که در این مفهوم علاوه بر چک، سفته و برات، شامل اسنادی نظیر بارنامه نقل و انتقال، اوراق قرضه و … می‌شود.
- سفته: سفته سندی تجاری است که براساس آن صادرکننده سفته تعهد می‌کند مبلغ مشخصی را در زمان مشخص یا عندالمطالبه (یعنی به محض درخواست دارنده) به دیگری بپردازد. برای اینکه سفته سند تجاری تلقی شود باید دارای ویژگی‌های قانونی باشد یعنی دارای مهر یا امضای صادرکننده، تاریخ صدور، تاریخ پرداخت، مبلغ و نام گیرنده‌ی سفته باشد. در غیر این صورت از مزایای قانون تجارت بی‌بهره خواهد ماند. برای آنکه دارنده‌ی سفته بتواند از مزایای قانونی این سند بهره‌مند شود، باید در سررسید وجه آن را مطالبه کند اگر وجه پرداخت شود که مشکلی به وجود نمی‌آید، اما اگر وجه پرداخت نشود دارنده‌ی سفته موظف است ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید، سفته را واخواست نماید. (واخواست سفته به معنای اعتراض به سفته‌ای است که در سررسید پرداخت نشده و علیه صادرکننده سفته به عمل می‌آید. از آنجا که این اعتراض باید به صادرکننده ابلاغ شود، واخواست سفته باید در برگه‌های چاپی مخصوص که توسط دادگستری تهیه می‌شود به عمل آید تا صورت قانونی خود را حفظ کند.
- برات : برات در قانون تجارت ایران تعریف نشده است و قانون‌گذار صرفا به بیان ویژگی‌های این سند تجاری اکتفا نموده است. اما می‌توان بیان نمود که برات سندی است که به موجب آن صادرکننده به دیگری دستور می‌دهد مبلغ معینی را در سررسید معین یا عندالمطالبه (به محض درخواست دارنده) به شخص ثالث یا به حواله‌کردِ او پرداخت نماید. شخصی که برات را صادر می‌کند صادرکننده‌ی برات، یا برات‌کش نام دارد، کسی که پرداخت وجه برات را می‌پذیرد برات‌گیر یا قبول‌کننده‌ی برات است .
- چک :چک سندی است که به موجب آن صادرکننده می‌تواند از حساب موجود در بانک پولی برداشت نماید یا به دارایی موجود در بانک بیفزاید. طبق قانون صدور چک، چک را فقط بر روی بانک می‌توان کشید، به بیان ساده‌تر محال‌علیه چک حتما باید بانک باشد و چک‌هایی که توسط مؤسسات مالی و اعتباری یا صندوق‌های قرض‌الحسنه صادر می‌شوند از دیدگاه قانون تجارت چک هستند اما از حمایت‌های قانون صدور چک برخوردار نیستند و نوعی حواله تلقی می‌شوند. طبق قانون، در چک باید محل صدور و تاریخ صدور قید شود و به امضای صادرکننده‌ی چک برسد، (مهر صادرکننده کافی نیست و مورد حمایت قانون قرار نمی‌گیرد) پرداخت وجه چک نباید وعده‌دار باشد.
چرخه های حسابداری :
انواع چرخه های حسابداری مشتق شده از سیستم های مالی در هر مجموعه می باشند که باید به صورت دقیق تمامی اطلاعات گردش های مالی یک شرکت را شناسایی و طبقه بندی کرده و آثار آن ها را در صورت های مالی منعکس کنند . از این جهت می توان امور حسابداری را یکسری از مراحل پی در پی معرفی کرد که در هر دوره مالی تکرار می شود و از آن ها تحت عنوان چرخه یا دوره های حسابداری یا مراحل پردازش اطلاعات مالی یاد کرد . انواع چرخه های حسابداری به شرح زیر است :
- گردآوری اطلاعات مالی
- تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی
- ثبت تراکنشات و رویدادهای مالی در دفتر روزنامه
- انتخاب اقلام درج شده در دفتر روزنامه به دفتر کل
- تهیه تراز آزمایشی
- اصلاح حساب های دفتر کل
- تهیه صورت های مالی اساسی
- خاتمه دادن به حساب های موقت
- تهیه تراز آزمایشی نهایی یا اختتامیه
چرخه شماره یک ، جمع آوری اطلاعات مالی
در سیستم های حسابداری مستقر در شرکت ها باید امکان جمع آوری داده های مربوط به معاملات و عملیات مالی آن ها توسط شرکت حسابداری یا حسابدار مجموعه جهت ثبت در دفاتر وجود داشته باشد . این داده ها باید از اسناد و مدارکی که منعکس کننده عملیات مالی هستند تهیه شوند . می توان گفت آن ها که بیشتر اطلاعات ناشی از معاملات صورت گرفته بین یک شرکت با افراد دیگر است ، که می‌توان داده‌های آن را از اسنادی نظیر فاکتور خرید و فروش تهیه کرد . برخی از این اطلاعات نیز ناشی از تراکنشات مالی صورت گرفته در آن شرکت تهیه می‌شوند که از آن جمله می توان به اسنادی نظیر کاربرگ تحویل کالا از انبار و یا مدارک مربوط به اصلاح حساب ها اشاره کرد .
چرخه شماره ۲ تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی
تجزیه و تحلیل این رویدادها تنها بر اساس اطلاعات درج شده در اسناد و مدارک اولیه صورت می گیرد . در این مرحله باید به خاطر درج اطلاعات در دفاتر روزنامه تصمیم گیری شود که چه حساب هایی باید بدهکار یا بستانکار شوند .
چرخه شماره ۳ ثبت اطلاعات در دفاتر روزنامه
در این مرحله اطلاعات درج شده در اسناد و مدارک مربوط به معاملاتی که روی معادله حسابداری تأثیر دارند بررسی شده و در دفتر روزنامه ثبت می شوند . هنگام ثبت آن ها در دفتر روزنامه در ستون عطف این دفتر اطلاعاتی درج نمی شود ، بلکه تنها زمانی باید این ستون را پر کرد که اطلاعات دفتر روزنامه به دفتر کل منتقل می شوند .
چرخه شماره ۴ انتقال اقلام از دفتر روزنامه به دفتر کل
مرحله بعدی بعد از ثبت رویدادهای مالی در دفاتر روزنامه ، انتقال آن ها به حساب ها در دفتر کل می باشد . این جابجایی تنها باید بر حسب طبقه بندی صورت گرفته در دفتر کل انجام گیرد تا از قانون طبقه بندی اطلاعات در صورتهای مالی تبعیت کند.
انواع چرخه های حسابداری وتهیه تراز آزمایشی
یکی از صورت های مالی که حسابداران از آن برای بررسی صحت اطلاعات درج شده در دفاتر روزنامه و کل استفاده می‌کنند تهیه تراز آزمایشی است . تهیه این گزارش باعث می‌شود تا آن ها از تساوی مانده های بدهکار و بستانکار هر حساب در دفتر کل مطمئن شوند . برای تهیه آن در هر شرکت ابتدا باید تمامی حساب های دفتر روزنامه به دفتر کل منتقل شوند . تراز آزمایشی را که قبل از ثبت کردن اقلام اصلاحی در پایان سال تهیه می کنند را تراز آزمایشی اصلاح نشده می گویند . تهیه این تراز با دو هدف زیر صورت می گیرد .
- مطمئن شدن از تساوی اقلام و بدهکار و بستانکار حساب ها
- جمع آوری اطلاعات لازم برای تهیه کاربرگ و ثبت های اصلاحی در پایان سال
بعد از تکمیل تراز آزمایشی اصلاح نشده سایر چرخه های حسابداری ادامه می یابد
چرخه شماره ۶ اصلاح حساب های دفتر کل
بعد از ثبت تمامی تراکنش های مالی در دفاتر شرکت ، حساب های دفتر کل مانده صحیح را برای تهیه صورت های مالی چون ترازنامه ارائه نمی دهند ، حتی اگر این معاملات به درستی ثبت شده باشند . بر مبنای حسابداری تعهدی باید برای تطبیق دادن حساب های ترازنامه با صورتحساب سود زیان ، برخی از اقلام دفتر کل را در پایان هر دوره مالی اصلاح و تعدیل کرد .
چرخه شماره ۷ تهیه صورت های مالی اساسی
صورت های مالی اساسی در واقع ارائه دهنده اطلاعات در رابطه با دارایی ها و بدهی یک سازمان به صورت خلاصه و طبقه بندی شده هستند. از جمله آن ها می‌توان به ترازنامه، صورت حساب سود و زیان ، صورت گردش وجوه نقد و صورت سود زیان جامع در یک دوره مالی اشاره کرد . ،تهیه این صورت ها دارای اهمیت زیادی است ، چرا که علاوه بر استفاده کنندگان داخلی از آن ها ، استفاده کنندگان برون سازمانی نیز به منظور ارزیابی توانایی شرکت و یا جهت سرمایه گذاری در آن این اطلاعات را بررسی کرده و مورد ارزیابی قرار می دهند .
چرخ شماره ۸ بستن حساب های موقت
حساب های موقت شامل هزینه‌ها ، درآمد ها و حساب برداشت است و برای بستن آن ها تنها کافی است تا از یک حساب واسطه به نام ” حساب خلاصه سود و زیان” استفاده شود . شما به منظور بستن آن ها باید مراحل زیر را طی کنید .
بستن حساب درآمد ها
بستن حساب هزینه ها
بستن حساب خلاصه سود و زیان
بستن حساب برداشت
تهیه تراز آزمایشی نهایی یا اختتامیه
بعد از انجام مرحله بستن حساب های موقت ،مانده آن ها در دفتر کل صفر می شود ، بنابراین اگر در این مرحله ما یک تراز آزمایشی از حساب های موجود در دفتر کل تهیه کنیم ، تنها حساب های دائمی را در اختیار خواهید داشت ، که به این تراز تراز اختتامیه یا نهایی می گویند .
www.radbusiness.ir
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص، قومیت ها، عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.